Артур Клінаў: “Арт-вёска – гэта праект на мяжы мастацтва і рэальнага жыцця”

“Арт-вёска” – для Беларусі гэта новы фармат для праектаў у галіне культуры. Чатыры гады таму мастак Артур Клінаў пачаў стварэнне крэатыўнага кластара ў вёсцы Капатруны, якая знаходзіцца ў 200 км ад Мінску.

На яго думку, арт-індустрыя дасць новае дыханне рэгіёну, дзе зараз беспрацоўе і апатыя. Сам Клінаў праводзіць у Каптарунах большую частку свайго часу. Ён пераехаў туды з культурнага і насычанага падзеямі Мінcку. А як жа іншыя праекты? Часопіс, выдавецкая і даследніцкія праца, якую Артур Клінаў вядзе ўжо на працягу 20 гадоў? “Каб кіраваць культурнымі праектамі не абавязова жыць у Мінску,”  лічыць мастак. Больш таго, дэцэнтралізацыя культуры, на думку Клінава – адна з галоўных задач сённяшняга арт-менеджмента.

– Сп. Клінаў, з’яўляецеся заснавацелем і рэдактарам часопіса “pARTisan”  выдання пра сучаснае беларускае мастацтва, якое выходзіць ужо 15 год. Якая канцэпцыя часопіса? Ці плануеце перавесці яго ў ан-лайн форму?

 На сённяшні час “pARTisan” – гэта больш за 500 арыгінальных тэкстаў па сучаснаму беларускаму мастацтву, а таксама тысячы выяваў і збор візуальнага матэрыялу. Гэта вялікі архіў. Такой калекцыі вы нідзе знойдзеце. Мы маем інтэрнэт версію выдання. Аднак, інтэрнэт-старонка – як лямпачка, выключыў і святло, і яна знікае. Калі праз колькі год ня будзе каму займацца сайтам, то знікне і ўвесь ягоны кантэнт. Таму для нас важна, каб друкаваная версія альманаха працягвала выходзіць. Бо друкаванае слова застанецца. 

Калі мы пачыналі рабіць часопіс “pARTisan” я быў больш мастаком, мяне цікавіла актуальнае беларускае мастацтва і найноўшае мысленне. І гэта ўсё было ў першых нумарах. Але з часам мы зразумелі, што ў Беларусі мы не маем такога прывілею мець асобны часопіс па мастацтву, асобны па тэатру, асобны па кіно, літаратуры. Таму наша сфера зацікаўленасці пашыралася і мы пачалі пісаць шырока  пра актуальную культуру – кіно, тэатр, літаратуру, музыку, філасофію і мысленне. Кожны нумар “pARTisan” тэматычны. Мы хочам даць чытачам матэрыял для развагаў, падзяліцца ўльтрановымі сацыяльнымі, філасофскімі і культуралагічнымі ідэямі. Мы спрабуем адаптаваць матэрыялы для шырокага кола чытачоў.

Часопіс “pARTisan” – гэта трыбуна для найноўшай сучаснай беларускай культуры. Калі мы пачыналі яго ствараць пра актуальную культуру ніхто не пісаў і гэтую тэму не даследаваў.

 Калі вы кажаце “сучасная беларуская культура”, што вы маеце на ўвазе?

– Гэта найноўшая, актуальная культура, якая вядзе пошук, эксперымент. Гэта той сегмент культуры, у якім адбіваюцца новыя ідэі і новыя сэнсы, дзе прадукуецца найноўшы інтэлектуальны прадукт.

 Назва “pARTisan” спалучае ў сабе і “art” “мастацтва” і слова “партызан” – адзін з беларускіх культуралагічных архітыпаў. Такая гульня словаў атрымалася выпадкова, ці Вы ад пачатку яе задумалі?

 “Партызан”  вельмі важны беларускі брэнд, беларуская міфалагема. Мы абсалютна свядома яе выкарысталі. Тым больш, што art вельмі добра ўпісалася ў назву.

Ёсць паняцці, якія неабходныя ведаць, каб зразумець беларусаў. Партызан – адно з іх. Гэта рыса характару, якую вельмі глыбока мае ў сабе і разумее кожны, хто жыве тут. Гэта нашая гістарычная формула, канцэпцыя выжывання. Яшчэ 15 год таму ў Мінску не было ніводнай галерэі, незалежнай пляцоўкі для прэзентацыі найноўшых ідэі і плыняў. Аўтар быў, а “сцэны” не было, не было структуры для распаўсюду мастацкага і культурнага прадукта. Таму, нашыя аўтары карысталіся тымі ж самымі партызанскімі стратэгіямі выжывання і самапрэзентацыі. Усё супала. Таму pARTisan хутка стаў культурным брэндам.

На гэты момант праект разросся. Створаны інтэрнэт-партал па сучаснаму мастацтву – partisanmag.by. Гэта незалежная версія “pARTisan” – тэксты на сайце не паўтараюць друкаваную версію, плюс на сайце змешчаны арыгінальны візуальны кантэнт. Другое – гэта “Калекцыя pARTisan” – альбомная серыя па сучаснаму беларускаму мастацтву. Ужо выйшла 15 альбомаў, зараз рыхтуецца яшчэ адзін. Да нас ніхто не рабіў такіх збораў па актуальнаму мастацтву. Трэцяе – арт-вёска “Каптаруны”.

– Сапраўды пра новую беларускую арт-вёску, якую Вы заснавалі, зараз гавораць шмат. У чым сутнасць гэтага праекта? Адкуль ён узнік?

 Стварэннем арт-вёскі я займаюся ўжо тры гады. Пачалося ўсё з таго, што я купіў дом на мяжы з Літвой, у закінутай вёсцы, дзе амаль нікога не засталося. Вёскі ў наваколлі таксама пустыя. Большасць жыхароў выехала ў Літву, – сувязяў з Вільняй у іх было больш, чым з Мінскам. Мясціны там вельмі прыгожыя, запаведныя, унікальныя.

Я пачаў рэканструяваць свой дом для сябе, а потым зразумеў, чаму б не зрабіць тут, у гэтым месцы сур’ёзны грамадскі праект? Фестывальную вёску, ці арт-вёску? Стварыць там супольнасць, засяліць пустыя хаты літаратарамі, мастакамі. Я прыцягнуў да гэтага праекта сваіх сяброў,  яны таксама набылі дамы ў Каптарунах. Крэатыўныя людзі пасяліліся ў суседніх вёсках. Але і пустых дамоў яшчэ шмат, таму, працэс працягваецца. Нашая ідэя ў тым, каб стварыць там крэатыўны кластар, які б захапіў цэлы рэгіён.

Каптаруны знаходзяцца ў 200 км ад Мінска, гэта Пастаўскі раён, Віцебскай вобласці. Ніякай прамысловасці там ужо даўно няма. Ёсць вялікае беспрацоўе. Але патэнцыял для турызма, для агратурызма і культурнага турызма там вельмі вялікі. Сам праект толькі ў пачатку. У яго поспеху зацікаўленыя ўсе,  і сучасная культура, і мастакі, і мясцовыя ўлады. Арт-вёска можа даць вельмі сур’ёзны эканамічны штуршок для развіцця рэгіёна.

 Вы пераехалі ў Каптаруны?

– Большую частку года я праводжу там.

 Вы не адчуваеце недахопу гэтага шчыльнага культурнага жыцця, якое ёсць у сталіцы?

Разумееце, у Беларусі сёння няправільнае, на мой погляд, структурнае размеркаванне цэнтраў культуры. Усё адбываецца ў Мінску, а ў абласных гарадах, мястэчках – амаль нічога. У Еўропе па-іншаму. Культура там размеркавана роўна. У невялікім мястэчку можа адбывацца фестываль сусветнага маштабу, які наведваюць усім вядомыя зоркі. І гэта нармальна, так павінна быць і ў Беларусі.

Дэцэнтралізацыя культуры  для нас гэта вельмі важная задача. Фактычна, праект “Каптаруны” і ёсць спробай гэта зрабіць. Спроба хоць на некалькі дзён перанесці “культурную сталіцу” у маленькае паселішча. І гэта атрымалася.

Гэтым летам у нас адбыўся арт-фест «Хронотоп» и международный литературный фестиваль «Каптаруны».На два дні культурным цэнтрам Беларусі былі Каптаруны. Там была такая вялікая канцэнтрацыя творцаў і падзеяў! Было зразумела, што ў Мінску ў гэты дзень адбываецца нашмат менш. Мы павінны ісці да дэцэнтралізацыі культуры, каб культура пачала асвойваць рэгіёны.

 Фестываль “Хранатоп”, які Вы згадалі адбыўся ў арт-вёсцы Каптаруны на пачатку ліпеня. Раскажыце пра канцэпцыю фестываля. Для каго гэта падзея?

 У перспектыве, “Хранатоп” гэта міжнародны фестываль аўтарскага малабюджэтнага кіно. Зараз мы вырашылі пачаць са штогадовай летняй кінашколы. На працягу тыдня ў нас адбываліся заняткі, майстаркласы, перад гэтым мы зрабілі два дні вельмі насычанай праграмы з выступамі музыкаў і лекцыямі.

 У якіх памяшканнях?

 Інфраструктура па троху разрастаецца, былі пляцоўкі, альтанкі, прыстасаваныя месцы для 100 і больш чалавек. Адметна, што фестываль адбыўся без спонсараў, у звыклым разуменні гэтага слова. Грошы на “Хранатоп” мы збіралі праз каунфандынгавую інтэрнэт-пляцоўку. І падзея адбылася і атрымалася заўважнай і выніковай. Пасля гэтага фестываля каля 20 удзельнікаў, якія прыехалі на кінашколу, засталіся і прынялі ўдзел у праекце “Кіно за 4 дні”. У гэтым годзе, напрыканцы ліпеня мы збіраемся правесці «Хранатоп» яшчэ раз, але ўжо ў пашыраным фармаце – з кінапаказамі, абмеркаваннямі, сустрэчамі з замежнымі гасцямі. Да нас прыедзе Андрэй Сільверстаў, ставальнік Міжнароднага Канскага відэа фестываля ў Сібіры, ідэйна блізкага «Хранатопу». Тэмай нашага фестываля на гэты год стала «памежжа ў кіно», – яе прапанаваў Андрэй Кудзіненка, адзін з куратараў. Для такой канцэпцыі «Каптаруны» – ідэальнае месца. Мы таксама распачалі краундфандынгавую кампанію https://www.talaka.by/projects/2033/overview, так што заклікаем далучыцца да нас. Гэта варта!

 Артур, у вас вельмі шырокае творчае рэзюмэ. Вы і літаратар, і мастак, і аўтар інсталяцый, з іншага боку ў вас тэхнічная адукацыя, вы рэдактар часопіса, стваральнікі рэалізатар мастацкіх і культурных праектаў. Акрамя ўсяго, за вамі замацаваўся вобраз прадстаўніка беларускага авангарда. Што такое “беларускі авангард”, як ён паўплываў на сучаснае беларускае мастацтва?

 “Авангард”, ці “нонканфармізм” – гэтыя тэрміны былі важнымі для мастацтва к.70-80 гг., калі дзяржава падтрымлівала і прасоўвала толькі сваю версію культуры. Тады нонканфрмісцкая ідэалогія была актуальная.

Пра беларускі авангард можна казаць умоўна. Многія аўтары называлі сябе “авангардзістамі” адзначаючы так сваю нязгоду з “афіцыйным” мастацтвам. Хаця больш адпаведным для мастацтва таго часу было б вызначэнне “нонканфармізм”. Альтэрнатыўнае мастацтва Беларусі ў 90-х і 2000 гг. можна назваць “беларускае неафіцыйнае” ці “незалежнае” мастацтва. У прынцыпе, гэта працяг той анты-савецкай мастацкай традыцыі, але ў новай версіі, у новых умовах, на новым адрэзку часу. Але зараз і гэты тэрмін можа быць перагледжаны. Мы бачым, што дзяржава пачынае актыўна выкарыстоўваць і нават падтрымліваць сучаснае мастацтва. У Мінску адкрыўся Цэнтр сучаснага мастацтва, ёсць Музей сучаснага мастацтва, - гэта дзяржаўныя ўстановы. І там ёсць месца даволі смелым выставам і арт-выказванням. Таму сучаснае беларускае мастацтва ўжо не назавеш “нонканфармісцкім”, “неафіцыйным” ці “незалежным”. Супрацьстаянне паміж дзяржавай і сучасным мастацтвам знікае, знікае і напружанне.

 Вам гэта не камфортна?

 Гэта нармальна. Дзяржава павінна ставіць на новае, а не на старое.

 Вы захапляючыся чалавек. Над чым Вы зараз працуеце? Які жанр, форма найбольш эфектыўныя на дадзены момант, каб размаўляць з аўдыторыяй?

 Мае мастацкія праекты ўжо не проста мастацкія, а знаходзяцца на мяжы з іншымі рэчаіснасцямі. Тыя ж самыя Каптаруны – для мяне гэта арт-праект. Але гэта не проста праект – гэта жыццё.

Зараз мяне больш цікавіць літаратура. Літаратура дае больш магчымасцяў выказацца. Сучасная мастацтва робіцца сферай для нямногіх, патрабуе пэўнага досведу і падрыхтоўкі ад гледача. А глядач – лянівы па сваёй натуры, ён шукае нечага простага.

 А чытач?

 З ім прасцей. Літаратура мае больш сродкаў каб размаўляць. Вербальная мова прасцейшая, чым мова сучаснага мастацтва. Таму літаратурны твор можа ахапіць большую аўдыторыю, чым мастацкі аб’ект.

Other interesting stories: