На яго думку, арт-індустрыя дасць новае дыханне рэгіёну, дзе зараз беспрацоўе і апатыя. Сам Клінаў праводзіць у Каптарунах большую частку свайго часу. Ён пераехаў туды з культурнага і насычанага падзеямі Мінcку. А як жа іншыя праекты? Часопіс, выдавецкая і даследніцкія праца, якую Артур Клінаў вядзе ўжо на працягу 20 гадоў? “Каб кіраваць культурнымі праектамі не абавязова жыць у Мінску,” – лічыць мастак. Больш таго, дэцэнтралізацыя культуры, на думку Клінава – адна з галоўных задач сённяшняга арт-менеджмента.

– Сп. Клінаў, з’яўляецеся заснавацелем і рэдактарам часопіса “pARTisan” – выдання пра сучаснае беларускае мастацтва, якое выходзіць ужо 15 год. Якая канцэпцыя часопіса? Ці плануеце перавесці яго ў ан-лайн форму?

– На сённяшні час “pARTisan” – гэта больш за 500 арыгінальных тэкстаў па сучаснаму беларускаму мастацтву, а таксама тысячы выяваў і збор візуальнага матэрыялу. Гэта вялікі архіў. Такой калекцыі вы нідзе знойдзеце. Мы маем інтэрнэт версію выдання. Аднак, інтэрнэт-старонка – як лямпачка, выключыў і святло, і яна знікае. Калі праз колькі год ня будзе каму займацца сайтам, то знікне і ўвесь ягоны кантэнт. Таму для нас важна, каб друкаваная версія альманаха працягвала выходзіць. Бо друкаванае слова застанецца. 

Калі мы пачыналі рабіць часопіс “pARTisan” я быў больш мастаком, мяне цікавіла актуальнае беларускае мастацтва і найноўшае мысленне. І гэта ўсё было ў першых нумарах. Але з часам мы зразумелі, што ў Беларусі мы не маем такога прывілею мець асобны часопіс па мастацтву, асобны па тэатру, асобны па кіно, літаратуры. Таму наша сфера зацікаўленасці пашыралася і мы пачалі пісаць шырока – пра актуальную культуру – кіно, тэатр, літаратуру, музыку, філасофію і мысленне. Кожны нумар “pARTisan” тэматычны. Мы хочам даць чытачам матэрыял для развагаў, падзяліцца ўльтрановымі сацыяльнымі, філасофскімі і культуралагічнымі ідэямі. Мы спрабуем адаптаваць матэрыялы для шырокага кола чытачоў.

Часопіс “pARTisan” – гэта трыбуна для найноўшай сучаснай беларускай культуры. Калі мы пачыналі яго ствараць пра актуальную культуру ніхто не пісаў і гэтую тэму не даследаваў.

– Калі вы кажаце “сучасная беларуская культура”, што вы маеце на ўвазе?

– Гэта найноўшая, актуальная культура, якая вядзе пошук, эксперымент. Гэта той сегмент культуры, у якім адбіваюцца новыя ідэі і новыя сэнсы, дзе прадукуецца найноўшы інтэлектуальны прадукт.

– Назва “pARTisan” спалучае ў сабе і “art” “мастацтва” і слова “партызан” – адзін з беларускіх культуралагічных архітыпаў. Такая гульня словаў атрымалася выпадкова, ці Вы ад пачатку яе задумалі?

– “Партызан” – вельмі важны беларускі брэнд, беларуская міфалагема. Мы абсалютна свядома яе выкарысталі. Тым больш, што art вельмі добра ўпісалася ў назву.

Ёсць паняцці, якія неабходныя ведаць, каб зразумець беларусаў. Партызан – адно з іх. Гэта рыса характару, якую вельмі глыбока мае ў сабе і разумее кожны, хто жыве тут. Гэта нашая гістарычная формула, канцэпцыя выжывання. Яшчэ 15 год таму ў Мінску не было ніводнай галерэі, незалежнай пляцоўкі для прэзентацыі найноўшых ідэі і плыняў. Аўтар быў, а “сцэны” не было, не было структуры для распаўсюду мастацкага і культурнага прадукта. Таму, нашыя аўтары карысталіся тымі ж самымі партызанскімі стратэгіямі выжывання і самапрэзентацыі. Усё супала. Таму pARTisan хутка стаў культурным брэндам.

На гэты момант праект разросся. Створаны інтэрнэт-партал па сучаснаму мастацтву – partisanmag.by. Гэта незалежная версія “pARTisan” – тэксты на сайце не паўтараюць друкаваную версію, плюс на сайце змешчаны арыгінальны візуальны кантэнт. Другое – гэта “Калекцыя pARTisan” – альбомная серыя па сучаснаму беларускаму мастацтву. Ужо выйшла 15 альбомаў, зараз рыхтуецца яшчэ адзін. Да нас ніхто не рабіў такіх збораў па актуальнаму мастацтву. Трэцяе – арт-вёска “Каптаруны”.

– Сапраўды пра новую беларускую арт-вёску, якую Вы заснавалі, зараз гавораць шмат. У чым сутнасць гэтага праекта? Адкуль ён узнік?

– Стварэннем арт-вёскі я займаюся ўжо тры гады. Пачалося ўсё з таго, што я купіў дом на мяжы з Літвой, у закінутай вёсцы, дзе амаль нікога не засталося. Вёскі ў наваколлі таксама пустыя. Большасць жыхароў выехала ў Літву, – сувязяў з Вільняй у іх было больш, чым з Мінскам. Мясціны там вельмі прыгожыя, запаведныя, унікальныя.

Я пачаў рэканструяваць свой дом для сябе, а потым зразумеў, чаму б не зрабіць тут, у гэтым месцы сур’ёзны грамадскі праект? Фестывальную вёску, ці арт-вёску? Стварыць там супольнасць, засяліць пустыя хаты літаратарамі, мастакамі. Я прыцягнуў да гэтага праекта сваіх сяброў, – яны таксама набылі дамы ў Каптарунах. Крэатыўныя людзі пасяліліся ў суседніх вёсках. Але і пустых дамоў яшчэ шмат, таму, працэс працягваецца. Нашая ідэя ў тым, каб стварыць там крэатыўны кластар, які б захапіў цэлы рэгіён.

Каптаруны знаходзяцца ў 200 км ад Мінска, гэта Пастаўскі раён, Віцебскай вобласці. Ніякай прамысловасці там ужо даўно няма. Ёсць вялікае беспрацоўе. Але патэнцыял для турызма, для агратурызма і культурнага турызма там вельмі вялікі. Сам праект толькі ў пачатку. У яго поспеху зацікаўленыя ўсе, – і сучасная культура, і мастакі, і мясцовыя ўлады. Арт-вёска можа даць вельмі сур’ёзны эканамічны штуршок для развіцця рэгіёна.

– Вы пераехалі ў Каптаруны?

– Большую частку года я праводжу там.

– Вы не адчуваеце недахопу гэтага шчыльнага культурнага жыцця, якое ёсць у сталіцы?

Разумееце, у Беларусі сёння няправільнае, на мой погляд, структурнае размеркаванне цэнтраў культуры. Усё адбываецца ў Мінску, а ў абласных гарадах, мястэчках – амаль нічога. У Еўропе па-іншаму. Культура там размеркавана роўна. У невялікім мястэчку можа адбывацца фестываль сусветнага маштабу, які наведваюць усім вядомыя зоркі. І гэта нармальна, так павінна быць і ў Беларусі.

Дэцэнтралізацыя культуры – для нас гэта вельмі важная задача. Фактычна, праект “Каптаруны” і ёсць спробай гэта зрабіць. Спроба хоць на некалькі дзён перанесці “культурную сталіцу” у маленькае паселішча. І гэта атрымалася.

Гэтым летам у нас адбыўся арт-фест «Хронотоп» и международный литературный фестиваль «Каптаруны».На два дні культурным цэнтрам Беларусі былі Каптаруны. Там была такая вялікая канцэнтрацыя творцаў і падзеяў! Было зразумела, што ў Мінску ў гэты дзень адбываецца нашмат менш. Мы павінны ісці да дэцэнтралізацыі культуры, каб культура пачала асвойваць рэгіёны.

– Фестываль “Хранатоп”, які Вы згадалі адбыўся ў арт-вёсцы Каптаруны на пачатку ліпеня. Раскажыце пра канцэпцыю фестываля. Для каго гэта падзея?

– У перспектыве, “Хранатоп” гэта міжнародны фестываль аўтарскага малабюджэтнага кіно. Зараз мы вырашылі пачаць са штогадовай летняй кінашколы. На працягу тыдня ў нас адбываліся заняткі, майстаркласы, перад гэтым мы зрабілі два дні вельмі насычанай праграмы з выступамі музыкаў і лекцыямі.

– У якіх памяшканнях?

– Інфраструктура па троху разрастаецца, былі пляцоўкі, альтанкі, прыстасаваныя месцы для 100 і больш чалавек. Адметна, што фестываль адбыўся без спонсараў, у звыклым разуменні гэтага слова. Грошы на “Хранатоп” мы збіралі праз каунфандынгавую інтэрнэт-пляцоўку. І падзея адбылася і атрымалася заўважнай і выніковай. Пасля гэтага фестываля каля 20 удзельнікаў, якія прыехалі на кінашколу, засталіся і прынялі ўдзел у праекце “Кіно за 4 дні”. У гэтым годзе, напрыканцы ліпеня мы збіраемся правесці «Хранатоп» яшчэ раз, але ўжо ў пашыраным фармаце – з кінапаказамі, абмеркаваннямі, сустрэчамі з замежнымі гасцямі. Да нас прыедзе Андрэй Сільверстаў, ставальнік Міжнароднага Канскага відэа фестываля ў Сібіры, ідэйна блізкага «Хранатопу». Тэмай нашага фестываля на гэты год стала «памежжа ў кіно», – яе прапанаваў Андрэй Кудзіненка, адзін з куратараў. Для такой канцэпцыі «Каптаруны» – ідэальнае месца. Мы таксама распачалі краундфандынгавую кампанію https://www.talaka.by/projects/2033/overview, так што заклікаем далучыцца да нас. Гэта варта!

– Артур, у вас вельмі шырокае творчае рэзюмэ. Вы і літаратар, і мастак, і аўтар інсталяцый, з іншага боку ў вас тэхнічная адукацыя, вы рэдактар часопіса, стваральнікі рэалізатар мастацкіх і культурных праектаў. Акрамя ўсяго, за вамі замацаваўся вобраз прадстаўніка беларускага авангарда. Што такое “беларускі авангард”, як ён паўплываў на сучаснае беларускае мастацтва?

– “Авангард”, ці “нонканфармізм” – гэтыя тэрміны былі важнымі для мастацтва к.70-80 гг., калі дзяржава падтрымлівала і прасоўвала толькі сваю версію культуры. Тады нонканфрмісцкая ідэалогія была актуальная.

Пра беларускі авангард можна казаць умоўна. Многія аўтары называлі сябе “авангардзістамі” адзначаючы так сваю нязгоду з “афіцыйным” мастацтвам. Хаця больш адпаведным для мастацтва таго часу было б вызначэнне “нонканфармізм”. Альтэрнатыўнае мастацтва Беларусі ў 90-х і 2000 гг. можна назваць “беларускае неафіцыйнае” ці “незалежнае” мастацтва. У прынцыпе, гэта працяг той анты-савецкай мастацкай традыцыі, але ў новай версіі, у новых умовах, на новым адрэзку часу. Але зараз і гэты тэрмін можа быць перагледжаны. Мы бачым, што дзяржава пачынае актыўна выкарыстоўваць і нават падтрымліваць сучаснае мастацтва. У Мінску адкрыўся Цэнтр сучаснага мастацтва, ёсць Музей сучаснага мастацтва, - гэта дзяржаўныя ўстановы. І там ёсць месца даволі смелым выставам і арт-выказванням. Таму сучаснае беларускае мастацтва ўжо не назавеш “нонканфармісцкім”, “неафіцыйным” ці “незалежным”. Супрацьстаянне паміж дзяржавай і сучасным мастацтвам знікае, знікае і напружанне.

– Вам гэта не камфортна?

– Гэта нармальна. Дзяржава павінна ставіць на новае, а не на старое.

– Вы захапляючыся чалавек. Над чым Вы зараз працуеце? Які жанр, форма найбольш эфектыўныя на дадзены момант, каб размаўляць з аўдыторыяй?

– Мае мастацкія праекты ўжо не проста мастацкія, а знаходзяцца на мяжы з іншымі рэчаіснасцямі. Тыя ж самыя Каптаруны – для мяне гэта арт-праект. Але гэта не проста праект – гэта жыццё.

Зараз мяне больш цікавіць літаратура. Літаратура дае больш магчымасцяў выказацца. Сучасная мастацтва робіцца сферай для нямногіх, патрабуе пэўнага досведу і падрыхтоўкі ад гледача. А глядач – лянівы па сваёй натуры, ён шукае нечага простага.

– А чытач?

– З ім прасцей. Літаратура мае больш сродкаў каб размаўляць. Вербальная мова прасцейшая, чым мова сучаснага мастацтва. Таму літаратурны твор можа ахапіць большую аўдыторыю, чым мастацкі аб’ект.