content
Mühazirə 7. Kütləvi və yüksək mədəniyyət
Mühazirə 7. Kütləvi və yüksək mədəniyyət
Cəmiyyətin özündə olduğu kimi mədəniyyətdə də yüksək mədəni baxışlara və maraqlara malik olan insanları tanımaq və onlara hörmətlə yanaşmaq çox vacibdir. Əvvəllər kütləvi və "yüksək" mədəniyyət adlandırılanların arasında bu gün hüdudları müəyyənləşdirmək çox çətindir. Leonardo da Vinçi bu gün yaşasaydı yəqin ki, kompüter oyunları sahəsində çalışardı.

1929-cu ildə ispan filosofu və sosioloqu Xose Orteqa-i-Qassetin "Kütlənin üsyanı" kitabı nəşr olundu. Orada o, ictimai hakimiyyətin kütlə tərəfindən zəbt olunmasından və əvvəllər ancaq seçilmişlərə mənsub olan həyat tərzinə çatmasından şikayət edir.

Mədəniyyətin yüksək və kütləviyə bölünməsi mövzusunu Maks Horkhaymer və Teodor Adorno davam etdirdilər. Onlar "mədəniyyət sənayesi" terminini incəsənət, rəsm, ədəbiyyat, kino və başqa sahələrdə eyni tipli, standartlaşdırılmış yeniliklər istehsal edən sənaye mexanizmini təsvir etmək üçün təklif edirlər. Müəlliflərin fikrinə görə, bu cür sənayenin yaratdığı oxşar obrazlar özlərində nə maarifçi, nə də digər dəyərlər daşımırlar, daha çox gündəlik qayğılardan fikir yayındırmağa, təşəbbüsü və yaradıcılığı əzməyə yarayırlar. Digərləri ilə birlikdə onların tənqidinə həm də tryuklu filmlər və cizgi filmləri kimi yüngül janrlar da məruz qalırlar.

Daha sonrakı tədqiqatçılar isə populyar mədəniyyəti nəinki sənayenin "passiv" kütləyə yeritdiyi məhsul kimi, o cümlədən sosial proseslərin və dəyişikliklərin əks edilməsi və yaradıcılıq üçün bir məkan kimi görürlər. Məsələn, populyar mədəniyyətdə son 50 ildə irqi tolerantlığa keçid müşahidə olunur, – 1950-ci illərin "Tom və Cerri" cizgi filmində afroamerikalı qadın hərdən, kadrda ancaq ağ əlcəkli əlləri gözə dəyən qulluqçu kimi görünürdüsə, 2000-ci illərdə Helli Berri, Ceymi Foks və Denzel Vaşinqton baş rolların ifasına görə artıq "Oskar" mükafatı alırlar.

Bundan əlavə, kütləvi kommunikasiya vasitələri maarif məqsədləri üçün daha çox istifadə olunmağa başlayır. Təhsili və əyləncəni birləşdirən "edutainment" formatı geniş yayılır. Məsələn "Morqan Frimanla soxulcan deşiyindən" sənədli serialı müasir elmin ən həyəcanlı sirlərini nəzərdən keçirir, həm də geniş auditoriyada populyarlıq qazanır, onun "Emmi" mükafatına təqdim edilməsi bu populyarlığın təsdiqidir.

Ledi Qaqa, Devid Bekhem, Şakira, Rianna kimi pop-ulduzlar insanlara, xüsusən də gənclərə siyasətçilərdən daha çox təsir gücünə malikdirlər. Gənclərin fikirləri isə  ХХІ  əsrdə həm siyasətdə, həm də iqtisadiyyatda getdikcə daha böyük rol oynamağa başlayacaq. Gənclər mühitində yeni ideyalar və yaradıcılıq növlərini ifadə edən mədəniyyətin potensialını lazımınca dəyərləndirməmək düzgün olmazdı.

Bundan başqa, yeni mediyanın yaranması mədəniyyətlə təmasda auditoriyanın rolunu dəyişir. Qavrayış prosesinə  fəal iştirak və məzmun yaradılması da əlavə olunur. Castin Biber prodüsserlərin diqqətini özünə həvəskar çarxlarının YouTube-da populyar olmasından sonra çəkdi(https://www.youtube.com/watch?v=KJWZSEkCrAM). Eynilə, ukraynalı rəssam Nastya Nudnikin internetdə dərc elədiyi, məşhur rəsmlərin ironik tərzdə təqdim edildiyi Emoji-nation seriyası beynəlxalq marağı özünə çəkə bildi.

Dostlara bildirmək